IJshaar
Tot vorig jaar wisten we van het bestaan niet af. Maar als je weet dat het bestaat en gewoon in Nederland te zien is dan wil je het ook zien. En in het weekend van 12-13 maart 2016 zou het kunnen. De weersvoorspellingen zijn goed het vriest een beetje en een hoge luchtvochtigheid dus het zou zo maar eens kunnen. Zouden we dan mazzel hebben?
Een nachtje geboekt in het Bilderberg Hotel 't Speulderbos in Garderen. Dichterbij kan je niet zitten. Zaterdagavond lekker uit eten geweest in het dorp en al zoekende op internet of we een wat exactere plaats konden vinden kwamen we via twitter in contact met Monique de boswachter van het Speulderbos. Sonja had ondertussen via de Messenger contact met Staatsbosbeheer Veluwe. Makkelijk toch die Social Media. Beiden gaven aan dat als we in dat hotel zaten en de weersomstandigheden goed zouden zijn we het dan echt wel zouden vinden. Ook een antwoord dat ijshaar verschijnt op de dode takken van beukenbomen en dat je dan in het Speulderbos echt wel goed zit. Dat stelt ons een beetje gerust want om nou eerst een paar uur te moeten zoeken dat zagen we niet zo zitten. Zodra de zon opkomt is het ijshaar verdwenen dus echt lang de tijd hebben we niet. De weersvoorspelling zegt dat het de hele nacht nul graden is maar om 6 en 7 uur in ochtend staat er dat het één graad gaat vriezen. Kijk dat moeten we hebben.
Terug in het hotel zetten we de wekker op half zeven. De zon komt op om zeven uur dus dat moet op tijd zijn. Na een korte nacht gaat die wekker dan wel weer vroeg maar ja als je de natuur op haar mooist wilt fotograferen dan moet je soms vroeg uit de veren. Een blik naar buiten en we zien bevroren autoruiten dus het vriest. Snel in de kleren en de fotospullen gepakt. Gisteren hadden we al gezien dat we bij de receptie via de achterdeur direct in het bos staan en gelukkig is de deur al open.
Om zeven uur lopen we dan ook door een ontwakend bos. De vogels zingen al hun hoogste lied en de spechten zijn al druk aan het hameren. Het eerste stukje lopen we nog door een dennenbos dus nog geen beuken. Maar na 500 meter als we over een heuveltje lopen staan we in het beukenbos en ja hoor tussen de blaadjes iets spierwits. IJshaar!! Het is er. Martin had ergens gelezen dat het er uit ziet als weggegooide papieren zakdoekjes en dat is ook zo. Even verderop zien we een omgevallen boom met daar om heen heel veel losse takken en ook heel veel ijshaar. We pakken de camera's en zoeken een plekje. Als je goed kijkt zie je steeds meer. Soms zo onder de beukenblaadjes schijnbaar op de grond. Maar dan ligt er toch een dood takje onder de blaadjes waar het ijshaar op zit. Het is heel teer maar gelukkig is het windstil. De 'haren' zijn maximaal 3 cm lang dus het is echt macro fotografie. De flitser er maar bij gepakt want echt veel licht hebben we niet in het bos.
Maar wat is ijshaar nu precies?
Het is een zeer zeldzaam natuurlijk verschijnsel omdat de weersomstandigheden perfect moeten zijn. Het is een verschijnsel waarbij er een haarachtige, wollige ijsstructuur ontstaat op dood en nat hout van loofbomen. In Europa vooral beuken- en eikenhout. De temperatuur moet net onder het vriespunt liggen en de luchtvochtigheid moet hoog zijn. In het hout komen schimmels voor en bij de stofwisseling van deze schimmels komt o.a. water vrij dat door zeer kleine openingen in het hout (houtstralen) naar buiten wordt geperst. Het naar buiten geperste water bevriest tot een haarachtige structuur. De hoge luchtvochtigheid zorgt ervoor dat het water niet direct verdampt bij het naar buiten komt. Als het te hard vriest stopt de stofwisseling van de schimmels en zal er geen ijshaar ontstaan. Het haar kan blijven groeien zolang de temperatuur en luchtvochtigheid het zelfde blijven. Het is dus wel duidelijk dat als het zonnetje erbij komt dat het ijshaar direct verdwijnt. IJshaar wordt ook wel eens de 'Baard van Koning Winter' genoemd. Er zijn dus nogal wat criteria nodig voordat ijshaar ontstaat. Er moet dood hout zijn wat de schimmel bevat, de temperatuur moet circa minus één graad zijn en de luchtvochtigheid moet hoog zijn. En laat dan nou net vandaag allemaal uitkomen. Wat een mazzel!
We zien het ijshaar in vele verschillende vormen. Soms allemaal hele dunne haartje steil omhoog vlak achter elkaar. Het lijkt wel engelenhaar. Op andere plekken weer als bolletjes wol in elkaar geweven. Er ligt ook een grote stam die helemaal vol zit met ijshaar, prachtig. Sonja komt op het slimme idee om een los stukje hout op te pakken en heel voorzichtig te verplaatsen in een boom. Dat lukt, niet te snel lopen want het ijshaar stort zo in. Kijk dat fotografeert een stuk makkelijker kan je gewoon blijven staan.
Na anderhalf uur komt de zon boven het heuveltje uit en begint het ijs te smelten. Al kijkend door de macro lens zie je zo de haartjes instorten. Sonja probeert nog de ontstane waterdruppels te fotograferen maar dat is nog erg lastig. Zo klein en dan moet je zo precies scherp stellen en de camera nog stil houden ook anders ligt het onderwerp alweer buiten je scherpstelpunt. En ja het gaat om millimeters.
Om kwart voor tien vinden we het genoeg. We lopen toch wel een beetje koud geworden terug naar het hotel. Snel omkleden en naar het ontbijt. We kunnen gelukkig tot elf uur blijven dus warmen weer lekker op met een uitgebreid ontbijt. Om elf uur alle spullen in de auto en uit checken. We gaan nog wandelen door het bos. Alle foto spullen mee en ook het statief. Je weet immers maar nooit. Nou dat was dus fijn drie uur sjouwen met alle spullen en geen foto genomen. Wel was het heerlijk wandelen door het prachtige oude Speulder- en Sprielderbos.
{flike}